شرح تصویر:
تصویر نماد کیمیاگری مرسوم جیوه را نشان می‌دهد که نماد ستاره‌شناسیِ سیارۀ عطارد (Mercury) نیز هست. اژدها یا ماری که در زمینه مشاهده می‌شود برگرفته از نقاشی‌های قدیمی کیمیاگران است که اغلب در ارتباط با این عنصر تصویر شده‌اند.
شکل ظاهری:
جیوه یک فلز مایع و نقره‌ای رنگ است.
کاربردها:
جیوه به‌مدت چندین هزاره، به‌عنوان یک فلز مایع و سنگین موجب شگفتی انسان‌ها بوده، اما به‌دلیل سمّیت، بسیاری از کاربردهای جیوه کنار گذاشته شده یا تحت بازنگری است.
در حال حاضر کاربرد عمدۀ جیوه در صنایع شیمیایی و به‌عنوان کاتالیزگر است. این عنصر در برخی از کلیدها و یکسوکنندههای الکتریکی نیز به‌کار می‌رود.
در گذشته مصرف عمدۀ جیوه در تولید سدیم هیدروکسید و کلر با استفاده از برقکافت شوراب‌ها بود، اما تمام این کارخانه‌ها تا سال 2020 برچیده خواهد شد. از دیگر کاربردهای قدیم جیوه که اکنون متوقف شده می‌توان به استفاده در باتری‌ها، لامپ‌های فلورسنت، تولید نمد، دماسنج و فشارسنج اشاره کرد.
جیوه به‌سادگی با فلزات دیگر، مانند طلا، نقره و قلع آلیاژ تشکیل می‌دهد. این آلیاژها آمالگام نام دارند و در گذشته برای پر کردن دندان کاربرد داشتند. از آنجا که جیوه به‌راحتی با طلا تشکیل آمالگام می‌دهد، برای استخراج طلا از سنگ‌معدن‌هایش نیز مفید شناخته می‌شد.
مرکوریک سولفید (HgS) یک رنگدانۀ مرغوب به رنگ قرمز روشن است، اما به‌دلیل سمّیت بسیار زیاد امروزه با احتیاط بسیار زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نقش زیست‌شناختی:
جیوه نقش زیست‌شناختی مشخصی ندارد، اما در بدن همۀ موجودات زنده موجود است و در محیط نیز پراکندگی وسیعی دارد. در هر لقمه غذایی که می‌خوریم مقدار کمی جیوه وجود دارد.
مصرف روزانۀ جیوۀ ما کمتر از 0.01 میلی‌گرم (و در طول عمرمان در حدود 0.3 گرم) است و بدن ما این مقدار جیوه را به‌راحتی تحمل می‌کند، اما در مقادیر بالاتر سمّی و یکی از ترکیبات آن (متیل جیوه) بسیار خطرناک است. این ترکیب می‌تواند در گوشت ماهی جمع شود و با خورده شدن توسط انسان، ایجاد بیماری کند.
فراوانی طبیعی:
جیوه به‌ندرت به‌شکل ترکیب‌نشده در طبیعت پیدا می‌شود، اما در سنگ معدن‌های سینابار (جیوه سولفید) به‌شکل قطرات فلز دیده می‌شود. چین و قرقیزستان تولیدکننده‌های اصلی جیوه هستند. فلز جیوه با حرارت دادن کانی سینابار در جریانی از هوا و سپس متراکم کردن بخار آن تولید می‌شود.
در حدود سی‌هزار سال پیش، نقاشان دوران پارینه‌سنگی در اسپانیا و فرانسه از سینابار (یا همان ورمیلیون، جیوه سولفید یا HgS) به‌عنوان رنگ قرمز روشن برای تزیین غارها استفاده می‌کردند. با گرم کردن سینابار در یک بوته آهنگری به‌راحتی جیوه از آن خارج می‌شد و برای مردم بسیار جذاب بود، زیرا مایعی بود که طلا را در خود حل می‌کرد. پیشینیان از جیوه در مقیاس وسیع برای خارج کردن طلا از رسوبات آبرفتی رودخانه‌ها استفاده می‌کردند. برای جدا کردن جیوه از طلا نیز از تقطیر استفاده می‌شد.
معدن آلمادن در اسپانیا جیوه را در اختیار اروپایی‌ها گذاشت. در قارۀ آمریکا نیز فاتحان اسپانیایی از ذخایر عظیم سینابار در شهر هوانکاولیکا پرو برای استخراج طلا بهره‌برداری کردند. در سال 1848 میلادی معدنچیانِ معدن طلای کالیفرنیا از جیوه به‌دست‌آمده از معدن نيوآلمادن کالیفرنیا استفاده کردند.
جیوه با وجود سمّیت زیاد کاربردهای متعددی از جمله در ساخت دماسنج داشت، اما امروزه این کاربردها اکیداً ممنوع شده است.
|
| ||||
|
|
| انرژی‌های یونش | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم | ششم | هفتم | هشتم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kJ/mol | ۱۰۰۷/۰۶۶ | ۱۸۰۹/۷۵۶ | ۳۲۹۹/۸ | - | - | - | - | - |
حالت‌های اُکسایش معمول: ۲ ، ۱
ایزوتوپ‌ها:
| ایزوتوپ | جرم اتمی | فراوانی طبیعی (٪) | نیمه‌عمر | شیوه واپاشی |
|---|---|---|---|---|
| 196Hg | ۱۹۵/۹۶۶ | ۰/۱۵ | ۱۰۱۸×۲/۵ < سال | α |
| 198Hg | ۱۹۷/۹۶۷ | ۹/۹۷ | - | - |
| 199Hg | ۱۹۸/۹۶۸ | ۱۶/۸۷ | - | - |
| 200Hg | ۱۹۹/۹۶۸ | ۲۳/۱ | - | - |
| 201Hg | ۲۰۰/۹۷۰ | ۱۳/۱۸ | - | - |
| 202Hg | ۲۰۱/۹۷۱ | ۲۹/۸۶ | - | - |
| 204Hg | ۲۰۳/۹۷۳ | ۶/۸۷ | - | - |
داده‌ها:
W. M. Haynes, ed., CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, 95th Edition, Internet Version 2015, accessed December 2014
Tables of Physical & Chemical Constants, Kaye & Laby Online, 16th edition, 1995. Version 1.0 (2005), accessed December 2014
J. S. Coursey, D. J. Schwab, J. J. Tsai, and R. A. Dragoset, Atomic Weights and Isotopic Compositions (version 4.1), 2015, National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, accessed November 2016
خواص و کاربردها:
John Emsley, Nature’s Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, New York, 2nd Edition, 2011
Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education, It’s Elemental - The Periodic Table of Elements, accessed December 2014
تاریخچه:
Elements 1-112, 114, 116 and 117 © John Emsley 2012. Elements 113, 115, 117 and 118 © Royal Society of Chemistry 2017
همه عنصرها