شرح تصویر:
تصویر رادار نشان‌دهندۀ کاربرد ایتریم در فناوری رادار است. این عنصر برای ایجاد رنگ قرمز در صفحه تلویزیون‌های رنگی قدیمی نیز به‌کار می‌رفت و به همین دلیل در پس‌زمینه تصویری مشاهده می‌شود که یادآور کارتون قدیمیِ Looney Tunes است.
شکل ظاهری:
ایتریم فلزی نرم و نقره‌ای است.
کاربردها:
از ایتریم اغلب به‌عنوان یک ماده افزودنی در آلیاژها استفاده می‌شود. ایتریم استحکامِ آلیاژهای آلومینیم و منیزیم را افزایش می‌دهد. ایتریم همچنین برای ساختن فیلترهای ریزموج برای رادارها و به‌عنوان کاتالیزگر در بسپارش اِتِن نیز به‌کار می‌رود.
از لعل ایتریم‌ـ آلومینیم (yttrium-aluminium garnet, YAG) در لیزرهای برش فلزات و در لامپ‌های LED سفيد استفاده می‌شود.
ایتریم اکسید به شیشه‌هایی که برای ساخت لنز دوربین به‌کار می‌روند افزوده می‌شود تا آن‌ها را در برابر گرما و ضربه مقاوم کند. همچنین این عنصر برای ساختن ابررساناها نیز به‌کار می‌رود. در گذشته از ایتریم اکسی‌سولفید به‌طور وسیع در تولید ماده نورزای قرمز مورد نیاز برای لامپ تصویر تلویزیون‌های رنگی قدیمی استفاده می‌شد.
ایزوتوپ پرتوزای ایتریم‌ـ۹۰ کاربردهای پزشکی نیز دارد و برای درمان برخی سرطان‌ها مانند سرطان کبد به‌کار می‌رود.
نقش زیست‌شناختی:
ایتریم نقش زیست‌شناختی مشخصی ندارد. نمک‌های محلول آن کمی سمّی هستند.
فراوانی طبیعی:
کانی زِنوتایم می‌تواند تا ۵۰ درصد ایتریم فسفات داشته باشد. این کانی در چین و مالزی استخراج می‌شود. ایتریم در دیگر کانی‌های خاک‌های کمیاب، مونازیت و باستنازیت، نیز وجود دارد. فلز ایتریم از احیای الکتروشیمیایی ایتریم فلوئورید با فلز کلسیم تولید می‌شود.
در سال ۱۷۸۷ میلادی، کارل آرنیوس در معدنی قدیمی در دهکده ایتربی نزدیک استکهلم، به یک سنگ سیاه برخورد کرد. او فکر کرد که کانی جدیدی از تنگستن پیدا کرده است و نمونه را به یوهان گادولین که فنلادی بود واگذار کرد. گادولین در سال ۱۷۹۴ میلادی اعلام کرد که این نمونه محتوی یک «خاک» جدید است که تا ۳۸ درصد وزن آن را تشکیل می‌دهد. این ماده را یک «خاک» نامیدند، زیرا ترکیب شیمیایی آن ایتریم اکسید یا Y2O3 بود که با حرارت دادن با زغال سنگ بیشتر از این نمی‌توانستند آن را احیا کنند.
خود فلز را اولین بار فردریش وهلر در سال ۱۸۲۸ میلادی و از واکنش ایتریم کلرید با پتاسیم جدا کرد. با این‌حال ایتریم هنوز هم عنصرهای دیگری را در خود پنهان کرده بود.
در سال ۱۸۴۳ میلادی، کارل موساندر ایتریم اکسید را با دقت بیشتری بررسی کرد و دریافت که از سه اکسید تشکیل شده است: ایتریم اکسید (سفیدرنگ)، تربیم اکسید (زردرنگ) و اربیم اکسید (گلی‌رنگ).
|
| ||||
|
|
| انرژی‌های یونش | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم | ششم | هفتم | هشتم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kJ/mol | ۵۹۹/۸۷۸ | ۱۱۷۹/۴۳۷ | ۱۹۷۹/۸۸ | ۵۸۴۶/۷۲۲ | ۷۴۲۹ | ۸۹۷۳ | ۱۱۱۹۲ | ۱۲۴۴۷ |
حالت‌های اُکسایش معمول: ۳
ایزوتوپ‌ها:
| ایزوتوپ | جرم اتمی | فراوانی طبیعی (٪) | نیمه‌عمر | شیوه واپاشی |
|---|---|---|---|---|
| 89Y | ۸۸/۹۰۶ | ۱۰۰ | - | - |
داده‌ها:
W. M. Haynes, ed., CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, 95th Edition, Internet Version 2015, accessed December 2014
Tables of Physical & Chemical Constants, Kaye & Laby Online, 16th edition, 1995. Version 1.0 (2005), accessed December 2014
J. S. Coursey, D. J. Schwab, J. J. Tsai, and R. A. Dragoset, Atomic Weights and Isotopic Compositions (version 4.1), 2015, National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, accessed November 2016
خواص و کاربردها:
John Emsley, Nature’s Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, New York, 2nd Edition, 2011
Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education, It’s Elemental - The Periodic Table of Elements, accessed December 2014
تاریخچه:
Elements 1-112, 114, 116 and 117 © John Emsley 2012. Elements 113, 115, 117 and 118 © Royal Society of Chemistry 2017
همه عنصرها