شرح تصویر:
علامت موجود در تصویر، مجسمه‌ای مربوط به قرن هشتم میلادی از فریجا، الهۀ اسکاندیناوی، را نشان می‌دهد که نام عنصر از آن گرفته شده است. در تصویر، این مجسمه روی متنی مربوط به یکی از حماسه‌های ایسلندی قرار داد که در قرن سیزهم میلادی نوشته شده است.
شکل ظاهری:
وانادیم فلزی نقره‌ای و در برابر خوردگی مقاوم است.
کاربردها:
در حدود ۸۰ درصد از وانادیمی که تولید می‌شود به صورت افزودنی به فولاد اضافه می‌شود. آلیاژهای وانادیم‌ـ فولاد بسیار بادوام‌اند و برای تولید زره جنگی، محورهای اتومبیل، ابزارها، میله‌های پیستون و میل‌لنگ‌ها به کار می‌روند. افزودنِ کمتر از یک درصد وانادیم و به همان میزان لیتیم، فولاد را در برابر ضربه و ارتعاش مقاوم می‌کند. به دلیل جذب نوترون اندکی که وانادیم دارد، آلیاژهای وانادیم در راکتورهای هسته‌ای نیز به کار می‌رود.
از وانادیم(V) اکسید در سرامیک‌ها و شیشه به عنوان رنگ‌دانه و در تولید آهن‌رباهای ابررسانا به عنوان کاتالیزگر استفاده می‌شود.
نقش زیست‌شناختی:
وانادیم برای برخی گونه‌ها، شامل انسان، ضروری است؛ هر چند که بدن ما به میزان بسیار کمی وانادیم نیاز دارد. ما روزانه فقط ۰/۰۱ میلی‌گرم وانادیم می‌خوریم که این مقدار بیشتر از نیاز بدن ماست. ممکن است وانادیم در برخی از ترکیباتش سمّی شود.
فراوانی طبیعی:
وانادیم تقریباً در ۶۵ کانی مختلف مانند وانادینیت، کارنوتیت و پاترونیت موجود است و در سنگ فسفات، برخی از سنگ معدن‌های آهن و برخی مخازن نفت خام نیز به شکل کمپلکس‌های آلی یافت می‌شود.
فلز وانادیم از احیای وانادیم(V) اکسید با کلسیم در یک محفظۀ تحت فشار به دست می‌آید. برای به دست آوردن وانادیم با خلوص بالا می‌توان وانادیم(III) کلرید را با منیزیم احیا کرد.
وانادیم دو بار کشف شد. اولین بار آندرس مانوئل دل ریو، استاد کانی‌شناسی، در سال ۱۸۰۱ میلادی، در مکزیکوسیتی آن را کشف کرد. او این عنصر را در نمونه‌ای از وانادیت، Pb5(VO4)3Cl، یافت و نمونه‌ای به پاریس ارسال کرد. با این حال شیمی‌دان‌های فرانسوی به این نتیجه رسیدند که وانادیت یک کانی از کروم است.
وانادیم برای بار دوم در سال ۱۸۳۱ میلادی توسط شیمی‌دان سوئدی، نیل گابریل سلفستروم در استکهلم کشف شد. او وانادیم را از نمونه‌ای از چدن جدا کرد و توانست نشان دهد عنصری جدید است. سلفستروم با این کار از فردریش وهلر، یکی از رقیبانش که بر روی کانی دیگری از وانادیم کار می‌کرد، پیشی گرفت.
وانادیم خالص را هنری روسکو در سال ۱۸۶۰ میلادی در منچستر تولید کرد. او نشان داد که نمونه‌های قبلی این فلز وانادیم نیترید (VN) بوده‌اند.
|
| ||||
|
|
| انرژی‌های یونش | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم | ششم | هفتم | هشتم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kJ/mol | ۶۵۰/۹۰۸ | ۱۴۱۰/۴۲۳ | ۲۸۲۸/۰۸۲ | ۴۵۰۶/۷۳۴ | ۶۲۹۸/۷۲۷ | ۱۲۳۶۲/۶۷ | ۱۴۵۳۰/۷ | ۱۶۷۳۰/۶ |
حالت‌های اکسایش معمول: ۵ ، ۴ ، ۳ ، ۲ ، ۰
ایزوتوپ‌ها:
| ایزوتوپ | جرم اتمی | فراوانی طبیعی (٪) | نیمه‌عمر | شیوه واپاشی |
|---|---|---|---|---|
| 50V | ۴۹/۹۴۷ | ۰/۲۵ | ۱۰۱۷×۱/۴ سال | EC |
| 51V | ۵۰/۹۴۴ | ۹۹/۷۵ | - | - |
داده‌ها:
W. M. Haynes, ed., CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, 95th Edition, Internet Version 2015, accessed December 2014
Tables of Physical & Chemical Constants, Kaye & Laby Online, 16th edition, 1995. Version 1.0 (2005), accessed December 2014
J. S. Coursey, D. J. Schwab, J. J. Tsai, and R. A. Dragoset, Atomic Weights and Isotopic Compositions (version 4.1), 2015, National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, accessed November 2016
خواص و کاربردها:
John Emsley, Nature’s Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, New York, 2nd Edition, 2011
Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education, It’s Elemental - The Periodic Table of Elements, accessed December 2014
تاریخچه:
Elements 1-112, 114, 116 and 117 © John Emsley 2012. Elements 113, 115, 117 and 118 © Royal Society of Chemistry 2017
همه عنصرها