شرح تصویر:
لیتیم از یک کانی کشف شد، در حالی‌که دیگر فلزات قلیایی معمول، در مواد گیاهی پیدا شدند. به نظر می‌رسد نام این عنصر بر همین اساس انتخاب شده باشد؛ از واژه یونانی lithos به معنی سنگ. تصویر، نماد کیمیاگری سنگ را نشان می‌دهد.
شکل ظاهری:
لیتیم فلزی نرم و براق است و کم‌ترین چگالی را در بین همۀ فلزات دارد. لیتیم با آب به شدت واکنش می‌کند.
کاربردها:
مهم‌ترین کاربرد لیتیم در باتری‌های قابل شارژِ موبایل‌ها، لپ‌تاپ‌ها، دوربین‌های دیجیتالی و خودروهای برقی است. لیتیم در برخی از باتری‌های غیرقابل شارژ در ابزارهایی مانند دستگاه‌های تنظیم‌کنندۀ ضربان قلب، اسباب‌بازی‌ها و ساعت‌ها نیز به کار می‌رود.
فلز لیتیم با آلومینیم و منیزیم به آلیاژهایی تبدیل می‌شود که استحکام مناسب و وزن سبکی دارند. آلیاژ منیزم‌‌ـ لیتیم برای ساختن زره جنگی به کار می‌رود. آلیاژهای آلومینیم‌ـ لیتیم در هواپیما، فریم دوچرخه و قطارهای سریع‌السیر نیز استفاده می‌شود.
در شیشه‌ها و سرامیک‌های شیشه‌ای خاص هم لیتیم اکسید به کار می‌رود. لیتیم کلرید یکی از نم‌گیرترین مواد شناخته‌شده است و (همراه با لیتیم برمید) در سیستم‌های تهویه مطبوع و خشک‌کننده‌های صنعتی کاربرد دارد. لیتیم استئارات به عنوان یک مادۀ روان‌کنندۀ همه‌منظوره و قابل کاربرد در درجه حرارت بالا استفاده می‌شود. لیتیم کربنات در داروهای ضدافسردگی دوقطبی به کار می‌رود، هر چند که شیوۀ عملکرد آن در مغز هنوز به طور کامل شناخته نشده است. همچنین لیتیم هیدرید به عنوان ابزار ذخیره‌سازی سوخت هیدروژن به کار می‌رود.
نقش زیست‌شناختی:
لیتیم نقش زیست‌شناختی شناخته‌شده‌ای ندارد و جز در مقادیر بسیار کم، سمّی است.
فراوانی طبیعی:
لیتیم به شکل فلز در طبیعت وجود ندارد، ولی به شکل ترکیب، تقریباً در تمام سنگ‌های آذرین و در آب بسیاری از چشمه‌های معدنی یافت می‌شود. اسپودومن، پتالیت، لپیدولیت و آمبلی‌گونیت کانی‌‌های مهم محتوی لیتیم هستند.
در حال حاضر بیشترین تولید لیتیم در شیلی و به شکل لیتیم کربنات انجام می‌شود که برای این کار از سدیم کربنات و آب شور استفاده می‌شود. فلز لیتیم نیز با برقکافت لیتیم کلرید و پتاسیم کلرید مذاب تولید می‌شود.
اولین کانی لیتیم به نام پتالیت (LiAlSi4O10) را خوزه آندرالدا سیلوا برزیلی در دهه ۱۷۹۰ میلادی در جزیره‌ای در سوئد کشف کرد. او مشاهده کرد که با انداختن این کانی در آتش، شعلۀ قوی قرمز رنگی ایجاد می‌شود. در سال ۱۸۱۷ میلادی، یوهان آروِدسون در استکهلم (سوئد) این کانی را تجزیه و تحلیل کرد و نتیجه گرفت که دارای فلزی است که تا آن زمان شناخته‌شده نبود؛ بنابراین آن را لیتیم نامید. او متوجه شد که این فلز یک فلز قلیایی جدید و نسخۀ سبک‌تری از سدیم است. با این حال، برخلاف سدیم، نتوانست آن را با برقکافت از کانی جدا کند. در ۱۸۲۱ میلادی ویلیام برند با برقکافت، مقدار بسیار کمی لیتیم به دست آورد ولی مقدار آن برای اندازه‌گیری‌های بعدی کافی نبود. وضع به همین منوال بود تا آن‌که در ۱۸۵۵ میلادی شیمی‌دان آلمانی روبرت بونزن و شیمی‌دان انگلیسی آگوستو ماتیسن با برقکافت لیتیم کلرید مذاب، مقدار زیادی لیتیم به دست آوردند.
|
| ||||
|
|
| انرژی‌های یونش | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم | ششم | هفتم | هشتم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| KJ/mol | ۵۲۰/۲۲۲ | ۷۲۹۸/۱۵ | ۱۱۸۱۵/۰۴۴ | - | - | - | - | - |
حالت‌های اُکسایش معمول: ۱
ایزوتوپ‌ها:
| ایزوتوپ | جرم اتمی | فراوانی طبیعی (٪) | نیمه‌عمر | شیوه واپاشی |
|---|---|---|---|---|
| 6Li | ۶/۰۱۵ | ۷/۵۹ | - | - |
| 7Li | ۷/۰۱۶ | ۹۲/۴۱ | - | - |
داده‌ها:
W. M. Haynes, ed., CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, 95th Edition, Internet Version 2015, accessed December 2014
Tables of Physical & Chemical Constants, Kaye & Laby Online, 16th edition, 1995. Version 1.0 (2005), accessed December 2014
J. S. Coursey, D. J. Schwab, J. J. Tsai, and R. A. Dragoset, Atomic Weights and Isotopic Compositions (version 4.1), 2015, National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, accessed November 2016
خواص و کاربردها:
John Emsley, Nature’s Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, New York, 2nd Edition, 2011
Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education, It’s Elemental - The Periodic Table of Elements, accessed December 2014
تاریخچه:
Elements 1-112, 114, 116 and 117 © John Emsley 2012. Elements 113, 115, 117 and 118 © Royal Society of Chemistry 2017
همه عنصرها