شرح تصویر:
تصویر طرحی فانتزی از یک رآکتور هسته‌ای است و کاربرد این عنصر را در میله‌های کنترل رآکتور نشان می‌دهد.
شکل ظاهری:
دیسپروزیم یک عنصر فلزیِ درخشان و نقره‌ای رنگ است.
کاربردها:
دیسپروزیم در شکل فلزِ خالص کاربرد اندکی دارد، زیرا به‌آسانی با آب و هوا واکنش می‌کند. کاربرد اصلی این عنصر در آلیاژهای مورد استفاده برای آهنرباهای نئودیمیمی است، زیرا به حفظ خاصیت مغناطیسی در دماهای بالا کمک می‌کند. این ویژگی برای آهنرباهایی اهمیت دارد که در موتورها یا مولدها به‌کار می‌روند. به‌دلیل کاربرد این نوع آهنرباها در توربین‌های بادی و خودروهای برقی تقاضا برای دیسپروزیم به‌سرعت در حال افزایش است.
از دیسپروزیم یدید در لامپ‌های تخلیه الکتریکی هالیدی استفاده می‌شود که نور سفید بسیار قوی به این لامپ‌ها می‌دهد.
در میله‌های کنترل رآکتورهای هسته‌ای از یک مادۀ کامپوزیتی استفاده می‌شود که از سرامیکِ دیسپروزیم اکسید و فلز نیکل ساخته شده است. این ماده به‌خوبی نوترون‌ها را جذب می‌کند و اگر مدت طولانی با نوترون‌ها بمباران شود متورم یا منقبض نمی‌شود.
نقش زیست‌شناختی:
دیسپروزیم نقش زیست‌شناختی مشخصی ندارد و کمی سمّی است.
فراوانی طبیعی:
دیسپروزیم مانند بسیاری از لانتانیدهای دیگر در کانی‌های مونازیت و باستنازیت پیدا می‌شود. در کانی‌های دیگری مانند زنوتیم و فرگوسنیت نیز دیسپروزیم به مقدار کمتر وجود دارد. با استفاده از روش‌های تبادل یون و استخراج با حلال می‌توان دیسپروزیم را از این کانی‌ها جدا کرد. روش دیگر، احیای دیسپروزیم تری‌فلوئورید با فلز کلسیم است.
پل امیل لوکا بابودران در سال ۱۸۸۶ میلادی در پاریس، دیسپروزیم را کشف کرد. کشف این عنصر نتیجۀ تحقیق روی ایتریم اکسید بود که اولین بار در سال ۱۷۹۴ میلادی ساخته شد و خاک‌های کمیاب یا لانتانیدهای دیگر از آن استخراج شد، از جمله اربیم در سال ۱۸۴۳ میلادی، سپس هولمیم در سال ۱۸۷۸ میلادی و در آخر دیسپروزیم. روش بابودران شامل رسوب‌گیری‌های بی‌شماری بود که روی سطح صاف مرمری شومینه منزلش انجام می‌داد.
نمونه خالص دیسپروزیم هنگامی به‌دست آمد که فرانک اسپِدینگ و همکارانش در دانشگاه ایالتی آیووا آمریکا در حدود سال ۱۹۵۰ میلادی روش کروماتوگرافی تبادل یون را ابداع کردند. این روش، جدا کردن خاک‌های کمیاب را به‌صورت مؤثر و قابل مطمئن امکان‌پذیر کرد. البته امروزه این روش جای خودش را به فناوری تبادل مایع‌ـ مایع داده است.
|
| ||||
|
|
| انرژی‌های یونش | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم | ششم | هفتم | هشتم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kJ/mol | ۵۷۳/۰۱۷ | ۱۱۲۵/۹۸ | ۲۱۹۹/۹ | ۴۰۰۱/۲۵ | - | - | - | - |
حالت‌های اُکسایش معمول: ۳
ایزوتوپ‌ها:
| ایزوتوپ | جرم اتمی | فراوانی طبیعی (٪) | نیمه‌عمر | شیوه واپاشی |
|---|---|---|---|---|
| 156Dy | ۱۵۵/۹۲۴ | ۰/۰۵۶ | - | - |
| 158Dy | ۱۵۷/۹۲۴ | ۰/۰۹۵ | - | - |
| 160Dy | ۱۵۹/۹۲۵ | ۲/۳۲۹ | - | - |
| 161Dy | ۱۶۰/۹۲۷ | ۱۸/۸۸۹ | - | - |
| 162Dy | ۱۶۱/۹۲۷ | ۲۵/۴۷۵ | - | - |
| 163Dy | ۱۶۲/۹۲۹ | ۲۴/۸۹۶ | - | - |
| 164Dy | ۱۶۳/۹۲۹ | ۲۸/۲۶ | - | - |
داده‌ها:
W. M. Haynes, ed., CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, 95th Edition, Internet Version 2015, accessed December 2014
Tables of Physical & Chemical Constants, Kaye & Laby Online, 16th edition, 1995. Version 1.0 (2005), accessed December 2014
J. S. Coursey, D. J. Schwab, J. J. Tsai, and R. A. Dragoset, Atomic Weights and Isotopic Compositions (version 4.1), 2015, National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, accessed November 2016
خواص و کاربردها:
John Emsley, Nature’s Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, New York, 2nd Edition, 2011
Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education, It’s Elemental - The Periodic Table of Elements, accessed December 2014
تاریخچه:
Elements 1-112, 114, 116 and 117 © John Emsley 2012. Elements 113, 115, 117 and 118 © Royal Society of Chemistry 2017
همه عنصرها