لباس گرم و کاسه‌ی یخ
زمستان در کردستان (منبع: ایرنا)
همه‌ی ما در زندگی روزمره برای مقابله با سرمای زمستان و گرمای تابستان تجربه‌های مختلفی داریم. مثلاً در تابستان لباس نازک می‌پوشیم تا احساس خنکی کنیم. در سرمای زمستان لباس گرم مثل ژاکت بافتنی، پالتو یا کاپشن می‌پوشیم تا گرم شویم. از طرفی آتش‌نشان‌ها برای محافظت از پوست خود در برابر گرما لباس‌های با لایه‌های محافظ می‌پوشند. در آشپزخانه هم برای محافظت از پوست خود در برابر گرما هنگام برداشتن و گذاشتن قابلمه‌های داغ از دستگیره استفاده می‌کنیم. سؤال این است که بالأخره لباس گرما می‌دهد یا می‌گیرد؟ البته هیچ‌کدام. لباس نه گرما به بدن می‌دهد و نه گرما می‌گیرد. فقط مانع از عبور گرما می‌شود.
می‌توان چند آزمایش ساده انجام داد و درستی این موضوع را سنجید که لباس بافتنی گرما نمی‌دهد. کافی است دمای دماسنجی را در داخل اتاق بخوانید و یادداشت کنید. بعد دماسنج را لای پتوی پشمی یا ژاکتی بافتنی بگذارید و بعد از نیم ساعت یا یک ساعت دمای آن را بخوانید. می‌بینید که دماسنج اصلا گرم نشده است و دمای آن بالا نرفته است! حالا دو کاسه بردارید و هر دو را از یخ پر کنید. یکی را لای ژاکت گرم یا کاپشن بپیچید و دیگری را در دمای اتاق بگذارید. یعد از یک ساعت ببینید چه بر سر یخ‌های داخل کاسه‌ها آمده است. یخِ داخل لباس گرم، دیرتر آب می‌شود. اگر اینطور بود که لباس گرم یا همان ژاکت، گرما می‌دهد اتفاقاً برعکس باید یخ‌ها زودتر آب می‌شدند.
موضوع این است که گرما از جایی که دمای بیشتری دارد به جایی می‌رود که دمای کمتری دارد مگر اینکه سر راهش عایقی وجود داشته باشد که مانع عبور گرما شود. مثلاً وقتی ظرف پر از یخ را لای ژاکت بافتنی می‌پیچید مقداری هوا بین بافت ژاکت حبس می‌شود. گرما از بیرون وارد بافت می‌شود و هوای حبس شده را گرم می‌کند. هوا رسانای خوبی برای گرما نیست و همچنین این لایه‌ی هوا جریان ندارد و همان‌جا می‌ماند، در نتیجه گرما به یخ منتقل نمی‌شود یا بهتر است بگوییم خیلی طول می‌کشد تا منتقل شود. مثال دیگر برای این پدیده پنجره‌های دوجداره‌اند که لایه‌ای گاز بین دو شیشه‌ی آن قرار دارد. در تابستان گرمای هوا بیرون از خانه، لایه‌ی گاز بین دو جداره‌ی پنجره را گرم می‌کند و این لایه‌ی گاز مانع انتقال گرما از بیرون به داخل می‌شود. برعکسِ این اتفاق در زمستان می‌افتد و گرما از داخل خانه به بیرون نمی‌رود و به این ترتیب نیاز کمتری به استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی در خانه‌ها خواهد بود. شناگرها از همین پدیده استفاده می‌کنند و لباس شنای خیس می‌پوشند تا وقتی هنوز شنا را شروع نکرده‌اند احساس سرما نکنند. لایه‌ی آب که بین بافت اسفنجی لباس شنا گیر می‌افتد و حرکت نمی‌کند مانع انتقال گرمای بدن شناگر به هوای بیرون می‌شود و او احساس سرما نمی‌کند.
همین پدیده به اغلب پستانداران و پرندگان کمک می‌کند تا در سرمای زمستان هم فعالیت روزانه داشته باشند و حتی به شکار بروند. بدن این موجودات با مو و پر پوشانده شده است. وجود مو و پر کمک می‌کند که لایه‌ای هوا در کنار بدن این موجودات وجود داشته باشد و از خروج گرما از بدنشان در زمستان جلوگیری کند. البته بدن ما انسان‌ها این لایه‌ی محافظ را ندارد و ما از لباس برای محافظت خود در برابر سرما استفاده می‌کنیم. دمای بدن ما و دیگر موجودات خون‌گرم همواره مقداری مشخص است. مستقل از اینکه دمای محیط بیرون چقدر است دمای بدن ما تقریباً ثابت می‌ماند و به همین دلیل عملکرد بدن ما در زمستان و تابستان فرقی نمی‌کند. بر خلاف موجودات خونسرد مثل خزندگان که در زمستان دمای بدنشان پایین می‌آید و تحرکی ندارند پستاندارها می‌توانند در روزهای سرد زمستانی هم به شکار بروند و جست و خیز کنند. برای تنظیم دمای بدن جانورانِ خون‌گرم مکانیسم‌های مختلفی وجود دارد. گاه این موجودات باید جلوی خروج گرما از بدن خود را بگیرند مانند پوشیدن لباس پشمی و گاه باید به روش‌های مختلف گرما را از درون بدن خارج کنند تا دما ثابت بماند، مانند عرق کردن و تابش امواج گرمایی از بدن.
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!