آیا ممکن است زیاد آب خوردن ما را مسموم کند؟
جالب است بدانید که حتی ماده‌ی بی‌خطر و مفیدی مثل آب هم اگر بیش از حد مصرف شود و مقدار زیادی از آن در بدن باقی بماند می‌تواند باعث مسمومیت شود. یک نمونه‌ی شناخته‌شده از مسمومیت با آب در سال ۱۳۸۶ شمسی/۲۰۰۷ میلادی در آمریکا اتفاق افتاد. خانمی به اسم جنیفر استرنج (Jennifer Strange) در مسابقه آب‌خوری شرکت کرده بود و اتفاقاً با نوشیدن بیش از هفت لیتر آب در مدت سه ساعت، نفر دوم شده بود، اما چند ساعت بعد از مسابقه در اثر مسمومیت با آب فوت کرد. چطور این اتفاق افتاد؟
ممکن است توصیه‌های زیادی درباره آب نوشیدن شنیده باشید: اینکه برای سلامتی پوست و شاداب و سرحال بودن خوب است که روزی چند لیوان آب بنوشیم، یا حتی اینکه یک رژیم لاغری مناسب این است که در همه وعده‌ها فقط آب بخوریم! این توصیه‌ها چقدر مؤثرند؟ آیا ممکن است خطرناک هم باشند؟
واقعیت این است که نمی‌توان اینطور مطلق گفت که مثلاً همه باید روزی ۸ لیوان آب بنوشند، زیرا مقدار آبی که بدن ما نیاز دارد به عوامل مختلفی بستگی دارد: به سن، وزن و جثه‌ی ما، میزان فعالیت بدنی که داریم، داروهایی که مصرف می‌کنیم، دمای هوا و عواملی دیگر.
وقتی زیاد آب می‌خوریم چه اتفاقی در بدن ما می‌افتد؟
در خون، داخل سلول‌ها و محیط بیرونِ سلول‌های ما یون‌هایی مثل سدیم و پتاسیم وجود دارند. این یون‌ها که الکترولیت هم نامیده می‌شوند، با آب یا غذاهایی که می‌خوریم وارد بدن ما می‌شوند. الکترولیت‌ها کارهای مختلف و مهمی در بدن انجام می‌دهند؛ کارهایی مثل متوازن کردن مایعات بدن، تنظیم فشار خون و کمک به فعالیت ماهیچه‌ها و عصبهای بدن.
معمولاً غلظت یون‌هایی مثل سدیم و پتاسیم در داخل و خارج سلول‌های ما برابر است. اگر هم آب وارد بدن شود و غلظت یون‌های موجود در آن کم باشد، کلیه‌ها آب اضافی را از بدن خارج می‌کنند تا غلظت یون‌ها در بدن تغییر نکند و میزان آن در بیرون و درون سلول‌ها با هم برابر بماند.
وقتی کلیه‌ها عقب می‌مانند
سرعت کار کلیه‌ها محدود است و اگر سرعت آب خوردنِ ما بیشتر از سرعت کار کلیه‌ها باشد، آبِ زیادی در بیرون سلول‌های ما جمع می‌شود و غلظت یون‌ها را در بیرون سلول کم می‌کند. در نتیجه آب وارد سلول‌ها می‌شود تا غلظت یون‌ها در درون و بیرون سلول دوباره به هم نزدیک شوند. این پدیده را اسمز می‌نامند. با ورود آب، سلول‌ها ورم می‌کنند.
چرا ورم کردن سلول‌ها خطرناک است؟
ورم کردن سلول‌ها بیشترین اثر را بر مغز ما می‌گذارد، زیرا مغز داخل جمجمه فضای زیادی برای بزرگ شدن ندارد. به همین دلیل سردرد یکی از اولین علائمی است که در مسمومیت با آب ایجاد می‌شود. خانم استرنج هم پیش از مرگش در مکالمه‌ای تلفنی در راه منزل، از سردردی شدید خبر داده بود. در اثر مسمومیت با آب علائم خفیف تا شدید دیگری هم ایجاد می‌شود که مربوط به وارد شدن آب به بافت‌های مختلف بدن از جمله مغز و ریه است؛ از احساس گرما، حالت تهوع و استفراغ گرفته تا افزایش فشار خون، گیجی، دوبینی و خواب‌آلودگی، دشواری تنفس، گرفتگی عضلات و در نهایت تشنج، آسیب مغزی، کما و حتی مرگ.
آب بخوریم یا نخوریم؟!
آیا گفته‌های بالا به این معنی است که از این به بعد باید از آب خوردن بترسیم؟! واقعیت این است که خطر مسمومیت با آب برای همه به یک میزان نیست. از جمله گروه‌های در معرض خطر می‌توان به کودکان خردسال (زیر شش ماه) که وزن بدنشان کم است اشاره کرد. اگر این کودکان آب زیادی بنوشند یا مثلاً شیرخشکی که به آنها داده می‌شود بیش از حد رقیق باشد ممکن است مسموم شوند.
ورزشکارانی که ورزش‌های استقامتی (مانند دو ماراتن) انجام می‌دهند، یا کسانی که در گرمای شدید فعالیت بسیار سنگین دارند نیز در معرض خطرند، زیرا در اثر تعریق، هم آب و هم مقدار زیادی الکترولیت از دست می‌دهند. در چنین شرایطی اگر برای رفع تشنگی فقط آب بنوشند و الکترولیت‌های از دست رفته را (مثلاً با خوردن نوشیدنی‌های ورزشی) جبران نکنند، ممکن است مسموم شوند.
در نهایت کسانی که مانند خانم استرنج در مسابقه آب‌خوری شرکت می‌کنند و در مدتی کوتاه مقدار زیادی آب می‌نوشند هم ممکن است جانشان را به خطر بیاندازند. اما در حالت عادی، اگر در زمان تشنگی، به میزان عادی و به‌تدریج آب بخوریم و به غیر از آب، مواد مغذی دیگر را هم به بدنمان برسانیم مشکلی برایمان پیش نمی‌آید.
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!