رد سفید هواپیماها و گرمایش زمین

بعضی روزها می‌بینیم هواپیمایی از آسمان می‌گذرد و ردی سفید و ابرمانند از خود باقی می‌گذارد. این رد سفید مدتی در آسمان باقی می‌ماند و بعد کم‌کم محو می‌شود. البته این اتفاق همیشه نمی‌افتد و خیلی وقت‌ها می‌بینیم هواپیمایی در آسمان حرکت می‌کند و ردی ندارد، گاهی رد‌ها خیلی نازک‌اند و گاه ضخیم. این رد چیست؟ چرا به‌وجود می‌آید؟ آثار این ردها چیست و چه اثری بر آب و هوا دارد؟

بازدم ما و رد هواپیماها

حتماً برای‌ شما پیش آمده است که در زمستان در هوای سرد نفس بکشید و جلوی دهانتان ابری رقیق تشکیل شود. رد پشت هواپیماها مشابه با همین پدیده به وجود می‌آید. هواپیماها در مسیر خود به ارتفاع زیاد (حدود هشت تا ده کیلومتری از سطح زمین) می‌رسند و دما و فشار هوا در این ارتفاع خیلی کم است. در گاز داغی که از موتور هواپیما خارج می‌شود بخار آب وجود دارد و این بخار آب پس از خروج، در دمای سردِ محیط متراکم شده و تبدیل به قطره‌های مایع می‌شود و اگر هوای اطراف خیلی سرد باشد، ممکن است یخ بزند. این تجمع قطره‌های آب و بلورهای یخ را از زمین به شکل ابری سفید در مسیر حرکت هواپیما می‌بینیم.

برای اینکه بخار آب تبدیل به قطره‌های آب بشود نیاز به ذراتی است که بخار به آن بچسبد. در گاز خروجی از موتور هواپیما علاوه بر بخار آب، کربن دی‌اکسید، اکسیدهای گوگرد و نیتروژن، دوده و ذرات دیگری وجود دارد و بخار آب دور این ذرات می‌تواند جمع شود و تبدیل به قطره‌های آب شود. در بازدم شما در روزهای سرد هم همین اتفاق می‌افتد. بخار آبی که از دهانتان خارج می‌شود، حول ذرات موجود در هوای سرد متراکم شده و تبدیل به قطره‌های مایع می‌شود.

ردهای ابرمانند و گرمایش زمین

شاید دیده باشید در روزهای سرد که هوا بارانی است یا رطوبت هوا زیاد است، ابرِ حاصل از بازدم شما راحت‌تر تشکیل می‌شود. این پدیده برای ردهای هواپیماها هم اتفاق می‌افتد. ضخامت و طول این ردها و مدت باقی ماندن‌شان در آسمان علاوه بر دما به رطوبت جوّ در نزدیکی هواپیما بستگی دارد. هر چه هوای اطراف مرطوب‌تر باشد مدت بیشتری گاهی تا چند ساعت هم ردها باقی می‌مانند و اگر رطوبت هوای اطراف کم باشد گاه فقط یکی دو دقیقه دیده می‌شوند یا اصلاً به‌وجود نمی‌آیند. ردهایی که مدت طولانی و بیش از نیم‌روز در آسمان باقی می‌مانند گاهی باعث شکل‌گیری ابرهای سیروس در ارتفاع زیاد می‌شوند که خیلی نازک‌اند و تا چند هزار کیلومتر مربع گسترده می‌شوند.

جالب است بدانید تشکیل ابرهای حاصل از ردهای ابرمانندِ هواپیماها یکی از عوامل مؤثر بر گرمایش زمین‌ است. شاید بگویید ابرها نور خورشید را بازتاب می‌دهند و گرمای زمین را کم می‌کنند. البته این موضوع برای ابرهایی که در ارتفاع کم هستند درست است ولی ابرهایی که در اثر عبور هواپیماها در ارتفاع زیاد تشکیل می‌شوند، بسیار نازک‌اند و بازتاب کمی دارند. درون این ابرها بلورهای یخ وجود دارد که گرما و تابش فروسرخ از زمین را به دام می‌اندازند. این لایه‌های نازک ابر، با به دام انداختن گرما اثر گلخانه‌ای ایجاد می‌کنند و مانند پتوی نازکی در جوّ مانع خروج گرما از زمین می‌شوند. موتور هواپیماها علاوه بر این ردهای ابرمانند، با تولید گازهای گلخانه‌ای (مانند کربن دی‌اکسید) هم باعث افزایش گرمایش زمین‌اند.

بر اساس پژوهش‌های اخیر دانشمندان تخمین زده‌اند تا سی سال بعد به دلیل افزایش تعداد پروازها، اثر گلخانه‌ای حاصل از این ردهای ابرمانندِ هواپیماها سه برابر می‌شود. با تغییر در نوع سوخت هواپیماها، تغییر مسیر پروازها، کم کردن تعداد سفرهای هوایی و استفاده از مسیرهای دریایی و زمینی جایگزین می‌توان این اثر گلخانه‌ای را کم کرد.

0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل(ایمیل شما محفوظ است) شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سه × 5 =