بدن ما چگونه سلول‌های تازه می‌سازد؟
منبع تصویر: Wikimedia Commons
آیا می‌دانستید بدن ما هر هفت تا ده سال یک بار کاملاً نو می‌شود؟ تقریباً در همه قسمت‌های بدن، سلول‌های فرسوده دائماً می‌میرند و جایشان را به سلول‌های جدید می‌دهند. یعنی مدتی که بگذرد، همه‌ی سلول‌ها عوض شده‌اند. مثلاً در پوشش مخاطی معده و روده، تقریباً هر چهار روز یک‌بار همه سلول‌ها نو می‌شود، اما این زمان برای گلبول‌های قرمز حدود چهار ماه، برای کبد بیش از یک سال و برای استخوان‌ها تقریباً ده سال است.
در بدن ما بیش از دویست نوع سلول مختلف وجود دارد که شکل‌ها، اندازه‌ها و وظیفه‌های مخصوص به خودشان را دارند. بیشتر سلول‌هایی که در اندام‌های مختلف بدن ما وجود دارند، نمی‌توانند تقسیم و تکثیر شوند. پس چطور سلول‌ها عوض می‌شوند؟ سلول‌های جایگزین از کجا می‌آید؟ پاسخ این سؤال‌ها در «سلول‌های بنیادی» است. سلول‌های بنیادی مسئول جایگزین کردنِ سلول‌های جدیدند.
منبع تصویر: Wikimedia Commons
سلول‌های بنیادی در حالت عادی شکل و کارکرد مشخص و ثابتی ندارند. این سلول‌ها دو ویژگی مهم دارند: اول اینکه می‌توانند بارها و بارها تقسیم شوند و سلول‌های تازه‌ای تولید کنند و دوم، همزمان با تقسیم سلولی می‌توانند به انواع و اقسام سلول‌های بدن تبدیل شوند.
سلول‌های بنیادی: نجات‌دهنده‌های کوچک
سلول‌های بنیادی در تحقیقات علمی برای درک بدن موجودات زنده و اتفاقاتی که موقع بیماری برای سلول‌ها می‌افتد بسیار اهمیت دارند. وقتی به دلیل بیماری‌های مختلف، سلول‌های ما آسیب ببینند یا از بین بروند و بدن نتواند به‌طور عادی سلول‌هایش را از نو بسازد، پزشکان از سلول‌های بنیادی استفاده می‌کنند تا بیماری را درمان کنند.
منبع تصویر: Wikimedia Commons
سلول‌های بنیادیِ خون‌ساز مثالی از سلول‌های بنیادی هستند. این سلول‌ها در مغز استخوان و بند ناف وجود دارند و می‌توانند به سلول‌های خونی (پلاکت‌ها، گلبول‌های قرمز و انواع مختلف گلبول‌های سفید خون) تبدیل شوند. در پزشکی برای درمان سرطان خون از این سلول‌ها استفاده می‌شود.
در جستجوی سلول‌های بنیادی
انواع مختلفی از سلول‌های بنیادی وجود دارد که در پزشکی از آنها استفاده می‌شود. در بیشتر بافت‌های مختلف بدن، تعدادی «سلول بنیادی بالغ» وجود دارد که هر نوع از آنها فقط به یک یا چند نوع سلول قابل تبدیل است. مثلاً سلول‌های بنیادی که در مغز استخوان وجود دارند، می‌توانند به انواع سلول‌های خونی تبدیل شوند و سلول‌های بنیادی در لایه‌های زیرینِ پوست، فقط به سلول‌های پوست قابل تبدیل‌اند.
«سلول‌های بنیادی جنینی» را با استفاده از توده سلولی داخلی جنین ۱۴ تا ۱۶ روزه تولید می‌کنند. این سلول‌ها اولین سلول‌هایی هستند که بعد از لقاح تشکیل می‌شوند و بر خلاف سلول‌های بنیادی بالغ، می‌توانند به تمام انواع سلول‌ها تبدیل شوند.
منبع تصویر: Wikimedia Commons
نوع سومی از سلول‌های بنیادی هم وجود دارد که دانشمندان در آزمایشگاه می‌سازند. برای این کار سلول‌های عادیِ پوست و خون را میگیرند و تغییر می‌دهند تا به سلول‌های بنیادی‌ای تبدیل شوند که مثل سلول‌های بنیادیِ جنینی عمل می‌کنند، یعنی به همه انواع سلول‌ها قابل تبدیل‌اند.
شاید شنیده‌اید که سیستم ایمنی ما چگونه خودی را از غیرخودی تشخیص می‌دهد و چرا ممکن است بدن ما اندام‌ها و بافت‌های پیوندشده را پس بزند. ممکن است استفاده از سلول‌های بنیادی راهی برای حلِ این مشکل باشد. پژوهشگران به دنبال این هستند که در آینده بافت‌ها و اندام‌های جدید را با استفاده از سلول‌های بنیادیِ بدن خودِ بیمار بسازند، به عبارتی هر کس را با استفاده از سلول‌های خودش درمان کنند.
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!