مثلث بازیافت و پلاستیک‌های غیر قابل بازیافت
منبع تصویر: flickr.com
امروزه پلاستیک‌ها حضور همه‌جانبه‌ای در زندگی ما دارند و هزاران وسیله‌ی ریز و درشت را از پلاستیک می‌سازند. اما این را هم خوب می‌دانیم که همین پلاستیک‌ها مهم‌ترین منبعِ آلودگی محیط‌زیست و به خطر افتادن جان موجودات زنده‌اند. یکی از راه‌های حل کردن بخشی از این مشکلات (و نه همه‌ی آنها)، بازیافت پلاستیک‌هاست. در بازیافت، اشیای پلاستیکی را دوباره به مادهی خام تبدیل می‌کنند تا با آن چیزهای جدیدی بسازند. آیا همه پلاستیک‌ها قابلیت بازیافت دارند یا روش و فرایند بازیافت همه‌ی پلاستیک‌ها یکسان است؟ برای پاسخ به این سؤال‌ها خوب است اول ببینیم پلاستیک‌ها از چه ساخته شده‌اند و ترکیب شیمیایی آنها چگونه است.
در اصطلاحِ شیمی، پلاستیک‌ها پلیمرهای مصنوعی یا نیمه‌مصنوعی‌اند. پلیمر مولکول بزرگی است که از اتصال تعداد زیادی از واحدهای تکرارشونده (به‌نام مونومر) تشکیل می‌شود. بیشتر پلاستیک‌هایی که کاربرد صنعتی دارند را در صنایع پتروشیمی می‌سازند. چرا به این مواد «پلاستیک» می‌گویند؟ ریشه‌ی کلمه‌ی پلاستیک، واژه‌ی انگلیسیِ plasticity (ترجمه‌ی فارسی: انعطاف‌پذیری) است. پلاستیک‌ها انعطاف‌پذیرند و می‌شود آنها را بدون اینکه بشکنند، تغییر شکل داد.
مدل سه‌بعدیِ قطعه‌ای از پلیمر پلی‌اتیلن ترفتالات (PET یا PETE) که برای ساختن بطری‌های پلاستیکی کاربرد دارد.
در پلاستیک‌ها علاوه بر پلیمری که مادهی اصلی را تشکیل می‌دهد، اغلب مواد دیگری هم اضافه می‌شود تا مثلاً مقاومت یا شکل‌پذیریِ آنها را بهتر کند؛ این کار روی قیمت پلاستیک‌ها هم اثر می‌گذارد. به خاطرِ همین ویژگی‌های متفاوتِ پلیمرِ اصلی و مواد افزودنی است که تبدیل کردن دوباره‌ی پلاستیک‌های مختلف به مادهی خام به فرایندها و روش‌های مختلفی احتیاج دارد. مثلاً اگر قرار باشد پلاستیک‌ها را ذوب کنند، هر جنس پلاستیک در دمای متفاوتی ذوب می‌شود. برای آنکه بازیافت‌کنندگان بتوانند جنس‌های مختلف پلاستیک را از هم تشخیص دهند و تولیدکنندگان هم روش هماهنگی برای شماره‌گذاری داشته باشند، از سال ۱۹۸۸ میلادی/۱۳۶۷ شمسی سیستمی برای شماره‌گذاری انواع پلاستیک‌ها طراحی شده است که آنها را با کدهای ۱ تا ۷ دسته‌بندی می‌کند. این کدها همان اعداد کوچکی‌اند که در مثلث بازیافت می‌بینید. شکل زیر خلاصه‌ای از معنی و کاربرد هر کدام از این هفت کد را نشان می‌دهد.
کدهای هفت‌گانه‌ی دسته‌بندی پلاستیک‌ها همراه با کاربرد و محصولات بازیافتی آنها
با آنکه در شکل بالا محصولات بازیافتی برای همه کدها نوشته شده است، در عمل بازیافت همه‌ی کدهای ۱ تا ۷ ساده نیست. مثلاً بازیافت کدهای ۳ و ۴ و ۶ به تجهیزات پیشرفته‌تری نیاز دارد یا بازیافت کد ۷ آنقدر سخت یا غیراقتصادی است که معمولاً آن را غیر قابل بازیافت در نظر می‌گیرند. بنابراین، اینکه بازیافت‌کننده‌ی شهر و محله‌ی شما چه تجهیزاتی داشته باشد و کدام پلاستیک‌ها را برای بازیافت قبول کند بسیار مهم است. یکی از ساده‌ترین کارهایی که ما شهروندان می‌توانیم انجام دهیم آن است که این پلاستیک‌ها را تفکیک کنیم و به مراکزی تحویل دهیم که بتوانند آنها را دوباره به چرخه‌ی مصرف برگردانند. کارهای دیگری هم هست که می‌توانیم انجام دهیم تا برای کم شدن مشکلات ناشی از مصرف پلاستیک‌ها نقش مؤثرتری بازی کنیم، مثلاً برخی از کدهای پلاستیک که قابلیت مصرف چندباره دارند یا به‌راحتی بازیافت نمی‌شود را دور نریزیم و در خانه از آنها بارها و بارها استفاده کنیم.
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!