آلومینیم: از عرش تا فرش

هم فراوان و هم کمیاب

آیا آلومینیم با این قیمتِ بالایش فلزی کمیاب بود؟ هم بله و هم نه! آلومینیم سومین عنصر فراوان (بعد از اکسیژن و سیلیسیم) در پوسته‌ی زمین است و فراوان‌ترین «فلزِ» زمین به شمار می‌رود. پس چرا این عنصرِ فراوان تا این حد گران بود؟ می‌توان گفت که آلومینیم هرگز به شکل خالص در طبیعت پیدا نمی‌شود و همیشه با عنصرهای دیگر ترکیب شده است. نمونه‌ای از این ترکیب‌ها پتاسیم آلومینیم سولفات است. قرن‌ها قبل از آنکه عنصر آلومینیم کشف شود یا حتی کسی به احتمالِ وجود داشتنِ آن فکر کند، انسان با ترکیباتی مثل پتاسیم آلومینیم سولفات (که در محاوره به آن زاجِ پتاسیم یا آلومِ پتاسیم می‌گویند) آشنا بوده و از دباغی چرم تا نسوز کردن، از آنها استفاده کرده است. امروزه هم در ژل‌های بعد از اصلاح، خوشبوکننده‌های بدن و حتی بیکینگ پودر از این ماده استفاده می‌شود. زاج‌ها‌ (یا آلوم‌ها) دسته‌ای از ترکیبات‌اند که پتاسیم آلومینیم سولفات یکی از آنهاست و نام عنصر آلومینیم را هم از همین کلمه‌ی آلوم گرفته‌اند. جالب است بدانید که برخی از آلوم‌ها اصلاً آلومینیم ندارند، مثلِ ترکیبِ کروم پتاسیم سولفات که به‌اختصار زاجِ کروم نامیده می‌شود.